ĐỒ BÀN THÀNH HOÀI CỔ

Tháp Cánh Tiên (nằm trong thành Bình Định)

ĐỒ BÀN THÀNH HOÀI CỔ

Tháp vắng liêu xiêu ngã bóng chiều

Cỏ cây hoa lá cũng đìu hiu

Cảnh xưa hoang vắng người muôn dặm

Điện ngọc cung son thấy chạnh lòng

Tiếng vạc kêu sương vang vọng mãi

Chiêu hồn cung nữ Chế Bồng Nga

Vương triều Chiêm quốc hằn in dấu

Oán hận... ma trơi quyện bóng tà.

(Thơ TDQ)

Thành Đồ bàn do Quốc vương Chiêm Thành Jangpuku vijaya xây dựng năm 982.

Đồ bàn còn có những tên khác nhau theo từng thời kỳ:Vijaya , Chà bàn, Hoàng đế, Bình Định.

Cách Tp Quy Nhơn 27km về hướng tây, là kinh đô cuối cùng của vương quốc Chiêm Thành.

Thuộc xã Nhơn hậu, Tx An Nhơn, tỉnh Bình định.

Chiêm Thành còn có những tên gọi khác nhau: Chăm Pa, Chăm, Chàm, Hời.

Năm 1778, Nguyễn Nhạc tự xưng là Trung ương Hoàng đế cho xây dựng thành nầy nên gọi là thành Hoàng đế.

Năm 1799, Nguyễn Ánh (vua Gia Long) chiếm giữ đổi tên là thành Bình định.

Tháng giêng năm 1800 Trần quang Diệu và Võ văn Dũng tấn công chiếm lại thành.

Năm 1801, quân Nguyễn Ánh chiếm lại thành… quân Tây Sơn (Nguyễn Huệ) tan rã.

Năm 1816, vua Gia long phá thành Bình định chuyễn về phủ Quy Nhơn.

***

Chiều nhìn lên tháp Cánh Tiên

Thương cho quan Hậu* ba niên thủ thành.

(Quan Hậu*: tức Hậu quân Võ Tánh) đã cùng Hiệp trấn Ngô tùng Châu (trung thần của Chúa Nguyễn phúc Ánh tức Vua Gia Long sau nầy) đã cố thủ thành Bình Định trong vòng 3 năm trước sự bao vây của Trần Quang Diệu và Võ Văn Dũng (tướng của quân Tây Sơn)... Thời gian ấy ở trong thành đã cạn kiệt lương thực đành phải xẻ ngựa cho quân sĩ dùng nên Võ Tánh đã cho người đưa thư cho Trần Quang Diệu nói rằng: "Phận sự ta làm chủ tướng thì đành chết ở dưới cờ, còn tướng sĩ không có tội tình gì không nên giết hại... Một mặt gửi tối hậu thư cho Chúa Nguyễn cấp tốc ra chiếm lấy Phú Xuân (TP Huế bây giờ) vì binh hùng tướng mạnh của Tây Sơn đang kẹt ở Bình Định. Nguyễn Ánh đã nghe lời và đã chiếm trọn Phú Xuân... Sau đó Võ Tánh cho người đem chất củi, rơm ở lầu bát giác và đã tự thiêu, còn Hiệp trấn Ngô tùng Châu uống thuốc độc tự vận... thành Bình Định đầu hàng.

Trần Quang Diệu và Võ văn Dũng vào thành đã mai táng cho 2 người rất tử tế và không giết một ai.

Năm 1802, Nguyễn Ánh thống nhất sơn hà lấy niên hiệu là Gia Long đã đến nơi đây xây lăng mộ và phong cho hai ông là : SONG LIỆT TRUNG HÙNG "

Lăng mộ nầy hiện giờ vẫn còn, dân chúng Bình Định thường gọi là Lăng Võ Tánh.

(Theo Quy Quy)